Chùa Tiêu Sơn trong di sản tư liệu thế giới

Chùa Tiêu Sơn là ngôi chùa có từ rất lâu đời, nằm ở lưng chừng núi Tiêu, thuộc phường Tương Giang, thành phố Từ Sơn. Nơi đây lưu giữ những di sản văn hóa quý giá của vương triều Lý nơi nuôi dạy Vua Lý Công Uẩn, hàm chứa nhiều giá trị văn hóa - lịch sử trường tồn, bảo lưu nhiều cổ vật quý giá và gắn liền với nhiều nhân vật lịch sử như Thiền sư Vạn Hạnh, vua Lý Thái Tổ, Thiền sư Như Trí.

Theo nghiên cứu của Sở Văn hóa và Thông tin Hà Bắc[i], trên núi Tiêu có hai ngôi chùa, tên là Thiên Tâm và Tràng Liêu, nằm cách nhau 200m. Chùa Thiên Tâm thường được gọi là chùa Tiêu Sơn hay Ba Sơn, là nơi trụ trì hành đạo của nhà sư. Tên gọi này tự nghĩa là ngôi chùa đứng giữa trời đất một vùng; nơi đây lại có ba làng Tiêu: Tiêu Sơn, Tiêu Long, Tiêu Thượng, nên chùa còn có tên là Ba Sơn. Chùa Tràng Liêu (Trường Liêu) còn gọi là chùa Lào, nơi ở của các nhà sư. Sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục, viết: “chùa Tiêu Sơn: Tức chùa Trường Liêu, xã Tiêu Sơn, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh”[ii]. Hai ngôi chùa này đều do Thiền sư Vạn Hạnh trụ trì. Hiện trên núi chỉ còn chùa Tiêu Sơn, vì chùa Tràng Liêu đã bị hủy hoại trong thời chiến tranh, nay chỉ còn quả chuông chùa với hàng chữ “Tràng Liêu tự chung” được lưu giữ tại chùa Tiêu Sơn.

Mộc bản sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục, quyển 2, mặt khắc 7