Vua Lý Anh Tông trong tư liệu Mộc bản Triều Nguyễn

Lý Anh Tông (1136 - 1175) là vị hoàng đế thứ sáu của triều đại nhà Lý nước Đại Việt. Ông trị vì từ năm 1138 đến khi qua đời năm 1175.

Mộc bản sách Đại Việt sử ký toàn thư, quyển 4, mặt khắc 1 ghi chép về thân thế của vua Lý Anh Tông: “Anh Tông hoàng đế: Tên húy là Thiên Tộ, con đích trưởng của Thần Tông, mẹ là Hoàng hậu họ Lê, sinh tháng 4 năm Bính Thìn, Thiên Chương Bảo Tự thứ 4 (1136)”.

Tháng 9 năm Mậu Ngọ (1138), vua Thần Tông bệnh nặng, xuống chiếu lập Hoàng thái tử: “Hoàng tử Thiên Tộ tuy tuổi còn thơ ấu, nhưng là con đích, thiên hạ đều biết, nên cho nối nghiệp của trẫm, còn Thái tử Thiên Lộc thì phong làm Minh Đạo vương”(1). Ngày 26 tháng 9 năm đó, vua Thần Tông băng hà, Hoàng thái tử Thiên Tộ kế vị khi mới 3 tuổi, lấy hiệu là Anh Tông. Mẹ ông là Thái hậu họ Lê được tôn làm nhiếp chính.

Trong thời gian trị vì, Vua Lý Anh Tông luôn lấy quốc gia làm trọng, không nghe lời vợ khuyên truyền ngôi cho người con bất tài, kém đức. Vua có hai con trai, con trưởng là Long Xưởng và con thứ là Long Cán. Vì con trưởng Long Xưởng phạm tội đại nghịch nên bị Vua phế chức Thế tử, hạ làm thứ dân và bắt giam vào tháng 9 năm Giáp Ngọ (1174). Tháng 7 năm Ất Mùi (1175) vua ốm nặng, hoàng hậu vào cung xin lập Lý Long Xưởng trở lại ngôi Thái tử. Vua khước từ nói rằng: “Làm con bất hiếu còn trị dân sao được”.Trước khi mất, Lý Anh Tông lập di chiếu truyền ngôi cho con thứ là Lý Long Cán và cử Thái uý Tô Hiến Thành giúp công việc quốc gia. Chính vì thế mà Vua Lý Anh Tông được sử sách khen ngợi: “Trong việc phế lập, vua không mê hoặc lời nói của đàn bà, ký thác được người phụ chính hiền tài, có thể gọi là không thẹn với việc gánh vác” (theo Mộc bản sách Đại Việt sử ký toàn thư quyển 4, mặt khắc 1).

Vua Lý Anh Tông “ở ngôi 37 năm, thọ 40 tuổi, băng ở điện Thụy Quang” (theo Mộc bản sách Đại Việt sử ký toàn thư, quyển 4, mặt khắc 1), là một trong những vị Vua nhà Lý có quãng thời gian trị vì đất nước dài nhất. Nhận xét về Vua Lý Anh Tông sử sách ghi nhận ông là vị vua tốt, có lòng lo cho nước cho dân, xứng đáng với miếu hiệu Anh Tông (con cháu sáng suốt) của vương triều. Mặc dù lên ngôi khi mới 3 tuổi lại phải trải qua nhiều khó khăn ảnh hưởng đến sự tồn vong của vương triều như: Thái hậu nhiếp chính, quyền thần chèn ép, nhiều biến loạn, thân chính, lựa chọn tôi hiền, phế lập Thái tử. Tuy nhiên, với khả năng của mình, vua Lý Anh Tông vẫn giữ vững được cơ nghiệp triều Lý, có công khai sáng thương cảng Vân Đồn, tạo mối thông thương bằng đường biển, thiết lập và mở rộng các mối quan hệ bang giao của nước ta trong các thời đại Lý và các triều đại sau này.

Mộc bản sách Đại Việt sử ký toàn thư, quyển 4, mặt khắc 1- Vua Lý Anh Tông

Các tập thể, cá nhân có nhu cầu nghiên cứu, thăm quan khối tư liệu Mộc bản triều Nguyễn về vua Lý Anh Tông, liên hệ Trung tâm Lưu trữ lịch sử trực thuộc Sở Nội vụ, đường Lê Hồng Phong, phường Kinh Bắc, thành phố Bắc Ninh (Số điện thoại liên hệ: 0222.3.854.577) để được phục vụ thuyết minh, hướng dẫn tận tình, chu đáo vào các ngày từ thứ 2 đến thứ 6 trong tuần.

Tài liệu tham khảo:

(1):  Đại Việt sử ký toàn thư